Bijwonen van een vakgerelateerde webinar

Het Departement Omgeving maakt in aanvulling op de reguliere beleidstrajecten werk van beleidsverkenningen. Het wil grip krijgen op weinig gekende werkterreinen, nieuwe maatschappelijke vragen, trends en innovaties. Door de beleidsmatige betekenis hiervan in te schatten en inspirerende aanknopingspunten aan te reiken, stimuleren, de verkenningen een permanente vernieuwing van het omgevingsbeleid.

1        Ondergrond ruimtegebruik

Het departement Omgeving heeft de mogelijkheden verkend om via ondergronds ruimtegebruik meer te doen met de ruimte die we vandaag benutten.

De ondergrond is een volwaardige ruimte die we nog te weinig benutten. We kunnen ze perfect inrichten als een dynamische en multifunctionele plek. Bovendien kunnen we zo ook de bovengrondse openbare ruimte aangenamer maken.

Qua ruimtelijk beleid heeft Vlaanderen een duidelijke ambitie: we willen onze regio niet volbouwen, maar de open ruimte maximaal vrijwaren en verdere versnippering van het landschap vermijden. Tegen 2040 mag er geen open ruimte meer ingenomen worden. En het bijkomend ruimtebeslag van 6 ha/dag moet al in 2025 gehalveerd zijn.

2        Welke functies kunnen ondergronds

Ondergronds de metro nemen of onze wagen parkeren, dat voelt heel vertrouwd aan. Maar naast de traditionele toepassingen vinden ook steeds meer onverwachte functies hun weg naar de ondergrond, zoals bioscopen, conferentiezalen, recreatieruimtes, wellness, …

Geologisch en (geo)technisch kan elke functie een plaats onder de grond krijgen. Maar dat is zeker niet wenselijk. De Vlaamse overheid zet in op een duurzaam en kwalitatief gebruik van de ondergrond. De functie, ligging en diepte van de ondergrondse ontwikkeling spelen hierbij een essentiële rol.

2.1       De juiste functie

Ondergronds ruimtegebruik gaat over het maken of gebruiken van de ondiepe ondergrond (tot 500 meter ondergronds) voor stedelijke functies zoals voorzieningen, transport en logistiek of werkplekken waarvan het functioneren en de kwaliteit niet afhankelijk zijn van de bovengrondse eigenschappen. Daarbij is het belangrijk dat de ondergrondse ligging ruimtelijk en maatschappelijk meerwaarde biedt. Projecten die het ruimtelijk rendement en de kwaliteit van de leefomgeving verhogen, genieten de voorkeur. Functies die geen nood hebben aan rechtstreeks daglicht vinden sneller een plek in de ondergrond. Ook belangrijk is de verblijfsduur. Functies kunnen makkelijker een plek in de ondergrond krijgen als mensen hiervoor niet te lang ondergronds moeten vertoeven.

2.2       De juiste plek

Sommige locaties zijn heel geschikt voor ondergronds ruimtegebruik. Denk maar aan plekken binnen de bebouwde ruimte. Ook knooppunten van openbaar vervoer komen in aanmerking, zeker als we ondergrondse bouwvolumes kunnen verbinden met de ondergrondse stopplaats. De mogelijkheid om een slimme functiekoppeling te maken of leegstaande volumes te gebruiken zijn ook redenen om een ondergrondse locatie te kiezen. Andere locaties zijn minder geschikt voor ondergronds ruimtegebruik. Denk maar aan plekken binnen de open ruimte. Geologisch onstabiele plekken zijn zeker te vermijden. En ook de aanwezigheid van drinkwaterreservoirs of erfgoedwaarden maakt een locatie ongeschikt.

2.3       De juiste diepte

Ondergrondse projecten focussen zich op de ondiepe ondergrond omdat het leven aan de bovengrond nog altijd vlot bereikbaar moet zijn. De juiste diepte voor een ondergrondse ontwikkeling is afhankelijk van de ruimtelijke context en van wat er al in de ondergrond aanwezig is. Ondergrondse ruimten moeten gemakkelijk in elkaar overlopen en er mogen geen grote hoogteverschillen zijn. Ook de gebruiksfrequentie speelt een rol. Hoe vaker je van een ondergrondse functie gebruik maakt, hoe dichter ze zich onder de oppervlakte moet bevinden.

3        Voordelen van ondergronds ruimtegebruik

Als we de ondergrond meer gebruiken en beter inrichten. Hoeven we bovengronds minder bij te bouwen en verhogen we de kwaliteit van de leefomgeving.

Voordelen van ondergronds ruimtegebruik:

• Kwaliteit van onze leefomgeving verhogen
• Het ruimtelijk rendement opdrijven
• Maatschappelijke uitdagingen helpen aanpakken
• Bijdragen tot een verantwoord gebruik van de boden
• Herontwikkeling stimuleren
• De identiteit van een plek versterken

4        Ontwerpprincipes voor een kwalitatief ondergronds project

7 aandachtspunten voor een kwalitatief ondergronds project